Bildiğiniz gibi Türk Lirası son yıllarda çok büyüdü. amortisman ve bu durumun etkileri günlük hayatımıza yansıdı. Birkaç yıl önce aldığımız kıyafetlerin aynısını daha değerli diye alıyoruz, yediğimiz yemeğin aynısını daha değerli diye yiyoruz.
Üstelik bastığımız paraların maliyeti de bu durumdan etkilendi. bir dönem hatırlıyor musun “5 liranın maliyeti 6 lira oldu” Haberler sık sık geliyordu. Şimdi tam tersine bu maliyet düşürücübir çalışma ile karşı karşıyayız: tağşiş.
Tağşiş uygulaması ile madeni paraların ‘gerçek değeri’ değiştiriliyor.
Tağşiş uygulamasının amacı az önce de belirttiğimiz gibi maliyeti yüksek olan paranın maliyetini düşürmektir. Bunu yaparken parayı oluşturan değersiz maddelerin oranı artırılır, pahalı olanlar azalır.Bu durumda madalyonun ölçeği de etkilenebilir.
Geçen gün Darphane’den yapılan açıklamada; 1 TL’nin ağırlığı 8,2 gram ile 6,6 gram arasında, 50 kuruşun ağırlığı ise 6,8 gram ile 5,5 gram arasında değişmektedir.Küçültüldükleri ve kalınlıklarında yarım milimetrelik bir incelme olduğu belirtildi.
Bu da otomatların yeni 1 TL’leri kabul etmemesi gibi sorunlara yol açtı.
Gramajı düşürülmüştü: Otomatlar, yeni basılan 1 TL'leri kabul etmiyor.
— Aykırı (@aykiricomtr) April 14, 2023
Atılan paranın gerçek olup olmadığını görmek için otomatlar. parayı bir dizi testten geçirir. Paranın önceden belirlenmiş standartlara uymaması durumunda parayı bize iade edecektir. Madeni paranın boyutu ve içindeki eşyalar da otomatlar tarafından tespit edilebiliyor.
Darphane’nin açıkladığı bilgiye göre 1 TL’lik ağırlığı ve boyutu bize küçük gelse de otomatlar için büyük bir değişikliğe gidildi. Bu nedenle yeni paralar bazı otomatlar tarafından kabul edilmedi. Neredeyse yüzde 20 daha hafif Dolaşımdaki yeni madeni paralar için otomatların yeniden düzenlenmesi gerekiyor. Bununla ilgili çalışmalar başladı.
Böylece paranın maliyeti de düşmüştür.
1 TL ve 50 kuruş gibi madeni paralar üç ana metal içerir: Çinko, nikel ve bakır. Madeni paralarda kullanılan bu malzemelerin oranlarını değiştirmek, madeni paranın maliyetini düşürebilir veya artırabilir. Aynı şey şeylerin ölçeği için de geçerli.
Yeni 1 TL’de kullanılan bu üç kalemin oranlarında yapılan değişiklik de hem maliyeti hem de yükü azalttı. Darphane ve Pul Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin de geçen yıl basılan madeni paralardan biri. 600 milyon TL’yi çöpe attıkve bu değişiklikle tasarruf edilen maliyet açıkladı. Yani elinizde tuttuğunuz 1 TL çok daha büyük bir göreve hizmet etmek için biraz zayıfladı.
Üstelik bu uygulamayı Osmanlı döneminde de gördük.
Osmanlı İmparatorluğu bir zamanlar dünyanın en gösterişli, güçlü ve gösterişli imparatorluklarından biriydi. Hatta o kadar gösterişliydi ki, bir dönem imparatorlukta kullanılan madeni paraların neredeyse tamamı gümüşten yapılıyordu. Ancak bu durum 17. yüzyılın sonlarında gerçek anlamda büyüyen ekonomik kriz nedeniyle değişmeye başlamıştır. Zina ilk kez 1780 yılında uygulanmış ve Peni cinsinden gümüşün ölçüsü düşürüldü.Yukarıdaki fotoğrafta solda gördüğünüz para bu uygulamanın öncesidir.
Ancak Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunun yaklaştığı yıllarda bu uygulamanın sıklığı artmıştır. bir döngü neredeyse her yılManipüle ediliyor ve içindeki malzemeler her zaman daha fazla ve daha fazla. değersiz olanlarla değiştirildi.1780’de nihayet 18.50 gram ağırlığındaki gümüş paralar piyasaya sürüldü. 1914’te 1.20 gramindirildi.
Bunun bir örneğini Roma tarihinde bulabilirsiniz.
Ekonomik darboğaz yaşayan ülkeler, para basma maliyetini azaltmak için genellikle bu tekniği kullanır. Tarih boyunca, birçok devletin tağşiş süreciyle madeni paraların fiyatını düşürdüğünü gördük. Yukarıda gördüğünüz gibi bunlardan biri de Roma ve Osmanlı idi. Nitekim tağşiş her devlet tarafından uygulanabilecek bir eylemdir. Ancak yıllar içindeki değişime bakıldığında paranın ne kadar değersizleştiğini gözler önüne seren bir durumdur.
Türkiye’de de 14 yılın ortasından sonra madeni parayı oluşturan bileşen oranları değiştirilmiş ve tağşiş işlemi uygulanmıştır. Tabii bu sayede maliyetler düşmüş olsa da içinde yaşadığımız ekonomik düşüncenin ne kadar büyük olduğunu bir kez daha görmüş olduk.
